مقصر اصلی تولید مرغ با وزن بالاتر از استاندارد کیست؟
تولید محصول بی‌کیفیت دلایل متعددی داشته و نمی‌توان آن را مطلقاً به یک عامل خاص نسبت داد. تمام حلقه‌های دخیل از تولید تا مصرف یک محصول می‌توانند به سهم خود در تولید بی‌کیفیت و ادامه حیات آن نقش داشته باشند، همچنین میزان رقابت‌پذیری یک محصول در بازارهای صادراتی جهان بر اساس کیفیت و قیمت تمام‌شده آن سنجیده می‌شود.
آنچه گفته شد در صنعت مرغداری ایران نیز صدق می‌کند، تولید مرغ با وزن بالاتر از استاندارد و نتایج منفی حاصل از آن بر کیفیت، سلامت و امکان رقابت‌پذیری این محصول، از معضلات مهم در این صنعت بوده که ظرفیت بالای تولید مرغ در کشور را از یک فرصت ارزشمند به تهدیدی برای بقای این صنعت تبدیل نموده است.
رفع معضل تولید مرغ با وزن بالاتر از استاندارد در صنعت مرغداری نیازمند نگاه جامع و کارشناسی در یافتن دلایل آن و ارائه راه‌حل‌های کاربردی و متناسب با شرایط ایران است.
با بررسی حلقه‌های دخیل در روند تولید تا مصرف مرغ، می‌توان سه دلیل عمده تولید مرغ با وزن نامتعارف را این‌گونه برشمرد:
1- سلیقه مردم و بازار در مصرف مرغ درشت
2- استقبال کشتارگاه‌ها از خرید مرغ با وزن بالا
3- عدم آگاهی مرغداران از مزایای کشتار مرغ در سنین پایین
سلیقه مردم و بازار در مصرف مرغ درشت
با شروع جنگ ایران و عراق با توجه به شرایط اقتصادی آن زمان، اصرار بر تولید مرغ با وزن بالا بود تا با توجه به حجم تولید نیاز جامعه تأمین و بازار این محصول تا حدی تنظیم گردد. بعد از جنگ، تولید و مصرف مرغ با وزن نامتعارف به‌عنوان یک فرهنگ در میان مردم باقی ماند به صورتی که مرغ‌های کوچک که از وزن کمتری برخوردار هستند را “مرغ مریض” دانسته و از مصرف آن خودداری می‌کنند. این در حالی است که با افزایش سن مرغ میزان کلسترول، آنتی‌بیوتیک مصرفی، باقی‌مانده‌های دارویی و مواد مضر دیگر در گوشت آن افزایش‌یافته و خطرات زیادی برای سلامت جامعه به همراه خواهد داشت. مرغ‌های سبک علاوه بر دارا بودن طعم و کیفیت مناسب‌تر نسبت به مرغ درشت ارزش تغذیه‌ای بالاتری داشته و از سلامت بیشتری نیز برخوردار هستند.
استقبال کشتارگاه‌ها از خرید مرغ با وزن بالا
اختصاص قیمت بالاتر به مرغ‌های درشت‌تر در کشتارگاه‌ها سبب ترجیح مرغداران به پرورش مرغ، در دوره پرورش طولانی‌تر با وزن سنگین‌تر می‌شود. علت استقبال کشتارگاه‌ها از مرغ‌های سنگین‌تر این است که با افزایش سن پرنده از نسبت ضایعات کشتارگاهی به وزن لاشه کاسته می‌شود، به‌عبارتی‌دیگر درصد ضایعات کشتارگاهی کاهش‌یافته و نسبت گوشت به قسمت‌های غیرقابل‌مصرف بیشتر می‌شود، درنتیجه کشتارگاه‌ها ترجیح می‌دهد مرغ‌های با افت کمتر یا همان درشت‌تر را خریداری کنند.
عدم آگاهی مرغداران از مزایای کشتار مرغ در سنین پایین
مرغداران دلایل مختلفی را برای دوره پرورش طولانی‌تر و افزایش وزن مرغ تولیدی می‌آورند. ازجمله نوسانات قیمت جوجه و هزینه اولیه بالا؛ اما مهم‌ترین آن را اختصاص قیمت بالاتر به مرغ‌های درشت‌تر در کشتارگاه‌ها عنوان می‌کنند که سبب می‌شود به‌جای افزایش تعداد دوره پرورش، مرغ‌ها را چند روزی بیشتر نگاه داشته تا شاید هزینه کمتر و سودی بیشتری عایدشان شود.
باوجوداینکه وزارت جهاد کشاورزی به‌ویژه معاونت امور دام بارها در خصوص تولید مرغ سایز( مرغ با وزن متعارف) و مزایای بهترین وزن کشتار صحبت کرده‌اند اما هیچ‌گاه شرایط عملی شدن آن از سوی این متولی تولید مهیا نشده است. محقق شدن این مسئله الزاماً نیاز به فرهنگ‌سازی گسترده و آگاهی بخشیدن به مرغداران و مصرف‌کنندگان داشته و توجه جدی مسئولان و متولیان تولید را می‌طلبد.
مردم خرید مرغ درشت را به‌صرفه‌تر می‌دانند
آقای میرزایی سال‌هاست که در شغل پدری (فروش گوشت و مرغ) مشغول است وی باسابقه 35 ساله در این صنف علت تمایل مشتریان به خرید مرغ درشت را به‌صرفه بودن آن می‌داند و می‌گوید: بیشتر مردم به دنبال مرغ‌های درشت و با وزن بالا هستند، مرغی که بیش‌ازحد لاغر و کوچک باشد خریداری چندانی ندارد و مردم به خیال اینکه بیمار و یا ضعیف بوده آن را نمی‌خرند.
وی می‌افزاید: البته کسانی هم هستند که صبح‌ها و اول‌بار برای خرید مرغ کوچک و تهیه غذاهای خاص می‌آیند امام تعدادشان بسیار کم است.
خانم میان‌سالی که به گفته خود 40 سالی هست که به خانه‌داری مشغول است در پاسخ به این سؤال که چرا مرغ‌های درشت را انتخاب می‌کنید؟ می‌گوید: مرغ درشت‌تر بیشتر گوشت دارد و خرید آن مقرون‌به‌صرفه است مرغ ریز پاسخگوی نیاز ما نیست به‌ویژه اینکه مهمانی هم داشته باشیم.
از او در خصوص میزان دورریزها و ضایعات مرغ درشت می‌پرسم، وی می‌گوید: مرغ‌های کم‌وزن و استخوانی گوشت کمتری داشته و وزن استخوان‌های آن در مقابل چربی و قسمت‌های دورریز مرغ درشت قابل قیاس نیست.
مقصر اصلی تولید غیراستاندارد، مرغداران هستند
رضا کوشانفر- رئیس هیئت‌مدیره انجمن صنفی کشتارگاهی صنعتی طیور ایران – علت تولید مرغ با وزن بالا را مربوط به کشتارگاه نمی‌داند و می‌گوید: کشتارگاه‌ها همان چیزی را کشتار می‌کنند که از مرغداران تحویل می‌گیرند اگر مرغدارها مرغ‌های با وزن پایین تولید کنند کشتارگاه‌ها هم مجبور به خرید مرغ با وزن پایین از آن‌ها خواهند شد.
وی در پاسخ به این سؤال که چرا مرغ‌های سنگین‌تر را باقیمت بالاتر می‌خرید؟ گفت: بیشتر کشتارگاه‌ها کارمزدی هستند و اینکه مرغ چه وزنی داشته باشد به حال آن‌ها تفاوتی نمی‌کند.
وی تصریح کرد: مقصر اصلی تولید غیراستاندارد، خود مرغداران هستند که به خاطر به دست آوردن گوشت اضافه‌تر و یا به بهانه عدم کشش بازار مرغ‌ها را تا 50 روز و وزن 3 کیلوگرم نگاه داشته و روانه کشتارگاه نمی‌کنند.
تولید مرغداران مطابق باسلیقه بازار و قیمت خرید کشتارگاه‌ها
مهندس عطاءالله حسن‌زاده – رئیس هیئت‌مدیره اتحادیه سراسری مرغ گوشتی – معتقد است تولید مرغداران مطابق باسلیقه بازار و قیمت خرید کشتارگاه‌ها بوده و مرغداران به‌ناچار دوره پرورش را طولانی‌تر و مرغ‌های سنگین‌تر تولید می‌کنند.
وی می‌گوید: برای حل این مشکل دو راه‌کار را می‌توان در نظر گرفت یکی اینکه قیمت برابر برای مرغ‌ها سبک و سنگین در کشتارگاه‌ها تعیین شود که این امر نیازمند تأمین هزینه و اعتبارات خاص می‌باشد، دیگر اینکه با تعیین میانگین وزن برداشت برای مرغداران قانونی برخورد شود.
حسن‌زاده افزود: هر یک از راهکارهای مطرح‌شده نیازمند همکاری همه‌جانبه متولیان تولید، متولیان بهداشتی و تولیدکنندگان می‌باشد.
رئیس هیئت‌مدیره اتحادیه سراسری مرغ گوشتی فرهنگ‌سازی در مصرف‌کنندگان را از گام‌های مؤثر در موفقیت این اقدامات دانسته و اظهار داشت: اصلاح بازار عرضه و تقاضا باید هم‌زمان صورت گیرد و مصرف‌کننده نیز باید آگاه شود که مرغ سایز(مرغ با وزن متعارف) از کیفیت و سلامت بالاتری برخوردار بوده و ضایعات و آلاینده‌های کمتری دارد که به نفع آن‌ها و محیط‌زیست است.
به‌رغم اظهارات بیان‌شده از سوی کشتارگاه‌ها ، پرسش از بسیاری از مرغداران در استان‌های مختلف حاکی از آن است که کشتارگاه‌ها تمایل بیشتری به خریداری مرغ با وزن بالا دارند و این اظهارنظر مرغداران برخلاف گفته کوشانفر – رئیس هیئت‌مدیره انجمن صنفی کشتارگاهی صنعتی طیور ایران است، گرچه فرهنگ عمومی مصرف هم میل به مرغ با وزن بالاتر دارد که آن نیز نیازمند اصلاح است.
مسلماً فرهنگ‌سازی نقش تعیین‌کننده در مصرف مرغ با وزن متعارف دارد مسئله‌ای که علاوه بر کمک به بهبود وضعیت یک صنعت تولیدی در کشور بر سلامت جامعه نیز مؤثر خواهد بود. این دلایل بار مسئولیت رسانه‌ها تخصصی و غیرتخصصی در فرهنگ‌سازی و آگاهی بخشیدن در تولید و مصرف مرغ با وزن متعارف را سنگین‌تر نموده و بی‌توجهی به آن دیگر جایز نیست.
